GDCD 12: Một trong những vấn đề đạo đức mà Chủ tịch Hồ Chí Minh muốn nêu gương để toàn dân noi theo là chấp hành pháp luật.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ thiên tài, người thầy vĩ đại của cách mạng Việt Nam, một danh nhân văn hoá thế giới. Bằng nếp sinh hoạt đời thường và lối làm việc giản dị, khoa học, Bác Hồ là tấm gương sáng phản chiếu những điều tốt đẹp, là mẫu mực của sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý luận với thực tế, giữa giáo dục đạo đức với thực hành đạo đức.

Một trong những vấn đề đạo đức mà Chủ tịch Hồ Chí Minh muốn nêu gương để toàn dân noi theo là chấp hành pháp luật.

Chuyện kể rằng, một lần trên đường đi, gặp đèn đỏ ở ngã tư, xe chở Bác phải dừng lại. Một đồng chí bảo vệ định đến bục cảnh sát giao thông yêu cầu bật đèn xanh mở đường cho xe Bác. Thấy vậy, Bác ngăn lại và nói: “Các chú không được làm như thế. Phải gương mẫu tôn trọng luật lệ giao thông, không nên bắt người khác nhường quyền ưu tiên cho mình”.

Qua câu chuyện, chúng ta thấy rằng, Chủ tịch Hồ Chí Minh là người luôn tôn trọng pháp luật, nhất mực tuân theo pháp luật cho dù mình đang đứng ở cương vị nào. Hồ Chí Minh ý thức sâu sắc rằng, trong việc xây dựng Nhà nước kiểu mới, tấm gương đạo đức của các bậc lãnh đạo, của các nhà cầm quyền có ý nghĩa vô cùng to lớn. Nhân dân sẽ noi theo gương đó mà hành động, ứng xử. Đối với Người, địa vị càng cao, uy tín càng lớn, thì việc chấp hành và thực hiện pháp luật phải càng nghiêm chỉnh. Theo Người, pháp luật là sự thể chế hoá đường lối, chủ trương của Đảng, thể hiện ý chí của nhân dân, nên phải được thực hiện thống nhất trong cả nước, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật. Trong điều kiện đảng cầm quyền, mọi cán bộ, bất cứ ở cương vị nào, đều phải sống và làm việc theo pháp luật. Không cho phép bất cứ ai dựa vào quyền thế để làm trái pháp luật. Đó là những quan điểm rất tiến bộ của Người mà cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị.

Là vị Chủ tịch nước, Người được hưởng nhiều quyền ưu tiên, nhưng Người không sử dụng quyền ưu tiên ấy cho mình, để theo đuổi những giá trị, những hành động cao đẹp. Đối với Người, việc gì nhỏ thì phải nghiêm túc, việc gì lớn cần phải cẩn trọng. Lời nhắc nhở của Người không chỉ là một bài học đắt giá cho người lái xe, mà còn là sự thể hiện một tâm hồn cao thượng, trong sáng, giản dị nhưng cao cả, bình thường nhưng vĩ đại của Người. Hành động ấy không chỉ là tấm gương cho những người bên cạnh Bác lúc ấy noi theo, mà còn là tấm gương cho đời đời thế hệ sau học tập.

Đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, việc thực hành các giá trị đạo đức đồng nghĩa với thực hành luật pháp một cách tự giác. Thực hiện luật pháp không phải theo cách áp đặt, bắt buộc, mà Bác thực hiện theo nhu cầu tự thân bên trong, thực hiện một cách thành tâm, chân thành. Bác cho rằng tuân thủ luật pháp như vậy, thì đây cũng là một nét của văn hóa dân chủ, ý thức được nghĩa vụ của mình, vì pháp luật là đại diện cho ý chí của nhân dân, mình thực hiện luật pháp tức là mình tôn trọng ý chí của nhân dân.

Chúng ta biết rằng, Đảng và Nhà nước ta đang tiến hành xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, tức là trong Nhà nước ấy pháp luật được đặt ở vị trí tối thượng. Tất cả các cá nhân và tổ chức đều phải thực thi nghiêm chỉnh mọi quy định của pháp luật, trong đó “mọi công dân được làm những gì mà pháp luật không cấm”, còn “mọi cán bộ, công chức chỉ được làm những việc mà pháp luật cho phép”. Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn là, thời gian qua đã có rất nhiều cán bộ, đảng viên lợi dụng chức quyền để tham nhũng, xâm hại lợi ích của Nhà nước, của công dân… mà minh chứng rõ ràng nhất chính là những vụ án “điểm”: Vụ “con bạc triệu đô” Bùi Tiến Dũng, vụ “siêu lừa” Nguyễn Đức Chi, tiêu cực đất đai ở Gò Vấp, Hóc Môn (TPHCM)… Những hành vi ấy không chỉ trái với quy định của pháp luật, mà còn ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của Đảng và Nhà nước, cản trở đến công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, làm mất lòng tin trong nhân dân.

Qua câu chuyện kể, chúng ta cũng không thể vô cảm khi nghĩ đến tình trạng vi phạm Luật giao thông và tình hình tai nạn giao thông ở nước ta. Mặc dù Đảng, Nhà nước đã rất quan tâm về an toàn giao thông, song tình hình tai nạn giao thông vẫn diễn biến hết sức phức tạp, bình quân mỗi ngày trên đất nước ta có đến 37 người chết do tai nạn giao thông, hàng chục người khác bị thương. Tai nạn giao thông đã để lại đau thương cho biết bao gia đình, để lại hậu quả nặng nề đối với toàn xã hội.

Căn nguyên nào dẫn đến những tình trạng trên? Đó chính là sự tha hoá, biến chất, không giữ được mình của những cán bộ, đảng viên; là bệnh chủ nghĩa cá nhân; là sự thiếu hiểu biết pháp luật nhưng lại làm bậy, hiểu biết rồi nhưng lại làm bừa…

Chính những điều đó đã đặt ra cho chúng ta cần phải có những cơ chế, biện pháp đồng bộ nhằm hạn chế, tiến tới loại bỏ những hành vi vi phạm pháp luật, đặc biệt là đối với những cán bộ, đảng viên – những công bộc của nhân dân:

Một là, Nhà nước phải có những cơ chế để tạo điều kiện cho người dân hiểu biết và chủ động sử dụng pháp luật để bảo vệ mình, bởi có hiểu biết được luật thì mới thực hiện đúng luật. Những biện pháp tuyên truyền, giáo dục pháp luật phải vừa mang tính phổ thông đại chúng, vừa hấp dẫn, lôi cuốn theo phương châm: ngắn gọn, dễ nhớ, dễ thực hiện.

Hai là, phải xây dựng được cơ chế vững chắc về pháp luật. Nói đến cơ chế thì phải thưởng phạt kịp thời và nghiêm minh. Tôi muốn nhấn mạnh chữ kịp thời, bởi hiện nay không có sự kịp thời. Có tội rành rành nhưng vẫn không phạt, có công nhưng mãi chẳng được khen thưởng.

Ba là, cần nâng cao hơn nữa nhận thức về vai trò của đạo đức, pháp luật và sự kết hợp giữa chúng trong quản lý xã hội.

Trong tình hình hiện nay, nếu chỉ hô hào chung chung về lương tâm, đạo đức mà không gắn với giáo dục và thực thi pháp luật, thì sẽ không thể điều chỉnh, kiểm soát được mọi hành vi của con người. Khi có sự kết hợp thống nhất biện chứng giữa đạo đức và pháp luật thì đạo đức với sự giáo dục, thuyết phục sẽ tăng sức lan tỏa lâu bền, pháp luật với sức mạnh cưỡng chế sẽ tạo nên xung lực mới.

Bốn là, bắt đầu ngay một lộ trình xây dựng và thực hiện pháp luật, như: Chuyên nghiệp hóa hoạt động của cơ quan lập pháp - Quốc hội; trước khi đưa vào cuộc sống các văn bản luật cần thông qua một cuộc trưng cầu dân ý để điều chỉnh, bổ sung những nội dung cần thiết; phải bảo đảm tính nghiêm minh tuyệt đối trong việc chấp hành pháp luật, bảo đảm được tính minh bạch, công bằng trong cách xử lý mọi trường hợp…

Năm là, xây dựng lối sống, lao động và học tập theo pháp luật, xây dựng ý thức tuân thủ pháp luật tuyệt đối - một nền pháp luật thấm đẫm những giá trị của đạo đức theo tư tưởng và tấm gương mẫu mực: Hồ Chí Minh.

Đối với Bác Hồ, đạo đức là gốc, pháp luật là chuẩn, là khát vọng cho độc lập, tự do, cho công bằng xã hội, cho hạnh phúc của nhân dân. Tư tưởng của Bác về một nền pháp luật dân chủ, bình đẳng, về vai trò quan trọng của pháp luật trong đời sống của xã hội, về sự cần thiết của việc chấp hành nghiêm minh pháp luật… là một trong những giá trị to lớn cần được kế thừa, phát triển trong sự nghiệp đổi mới và phát triển bền vững của đất nước. “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật” không chỉ là khẩu hiệu mà phải là nguyên tắc xử sự trong đời sống hàng ngày, phải là phương châm hành động cụ thể của mọi cá nhân và tổ chức trong xã hội, đặc biệt là đối với cán bộ, đảng viên.